Dagen zonder voetafdruk?

Er zijn best veel goede redenen te bedenken om minder vlees te eten, maar de koppeling van de Dagen Zonder Vlees-campagne aan het klimaat is ongelukkig, vindt Pieter Boussemaere.
Het methaangas dat koeien uitstoten is kwalijk, maar door vlees te weren alleen zal je de opwarming van de aarde niet stoppen. William Hoogteyling

Wie? Docent aan hogeschool ¬Vives. In maart verschijnt van hem ‘Eerste hulp bij klimaatverwarring’ (Davidsfonds uitgeverij).
Wat? Meer dan 75 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen is afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen. Dát is de kern van de klimaatzaak.

Waarom engageren zoveel mensen zich voor ‘Dagen Zonder Vlees’?

Onder meer om de klimaatopwarming tegen te gaan, want volgens een van de initiatiefneemsters staat elke dag zonder vlees gelijk aan een uitgespaarde autorit van 15 kilometer. Klopt dat wel? Kunnen we de klimaatopwarming tegengaan, misschien zelfs oplossen door met z’n allen vegetariër te worden?
Jaren geleden circuleerde daarover een spectaculair cijfer (afkomstig van een milieuorganisatie). Maar liefst 51 procent van de totale menselijke uitstoot van broeikasgassen zou het gevolg zijn van vleesconsumptie. Absurd hoog, bleek later.
Intussen stelden wetenschappers de cijfers stelselmatig naar beneden bij. Het laatste FAO¬-rapport (2013) berekende dat de veehouderij omstreeks 2005 verantwoordelijk was voor zo’n 14,5 procent van de totale menselijke uitstoot van broeikasgassen. Maar andere ramingen voor 2007 en 2010 komen uit op ‘slechts’ 12 à 13 procent. Dat is al veel minder spectaculair en het wordt nog interessanter als we kijken waar zo’n cijfer voor staat.

1. Zo’n cijfer omvat niet alleen de teelt van runderen, geiten, schapen en varkens, maar ook die van kippen en ander gevogelte.
2. Dergelijke berekeningen behelzen niet alleen de volledige productieketen van vlees – van het produceren van veevoeder, het rooien van bossen tot en met het transport – maar ook die van afgeleide producten zoals melk en eieren. Zo is alleen al de productie van melk goed voor één vijfde van de totale uitstoot door de veeteeltsector. Dat laatste maakt dat de werkelijke impact van vleesconsumptie sowieso lager ligt.

9 procent dus
Zelfs al neigt de reële bijdrage van de vleesconsumptie aan de totale uitstoot van broeikasgassen eerder naar 9 procent, het blijft aanzienlijk. Vooral als je bedenkt dat een groot deel daarvan bestaat uit het krachtige methaangas (door koeien) en dat de wereldbevolking steeds meer vlees consumeert. Dat de vleesproductie een belangrijk aandeel heeft in de klimaatopwarming staat dus niet ter discussie. Maar stellen dat een lagere vleesconsumptie de klimaatopwarming oplost of drastisch tegengaat is een brug te ver. Het werkelijke aandeel binnen de totale uitstoot ligt daarvoor te laag. Bovendien maakt het alleen maar een betekenisvol verschil als de hele wereldbevolking meedoet.
En daar knelt het schoentje. Het laatste IPCC-rapport concludeert terecht dat ‘verandering in dieet een groot, maar onzeker potentieel heeft’. Volgens psychologen bereiken campagnes die de klimaatproblematiek voorstellen als onze persoonlijke fout alleen maar die mensen die allang overtuigd zijn en jagen ze de resterende meerderheid tegen zich in het harnas. De ‘responsabilisering van de consument’ fungeert dus vooral als splijtzwam. Ze doet meer kwaad dan goed.

Andere redenen
Waarom dan zo hameren op de klimaatopwarming? Er zijn genoeg andere redenen te bedenken waarom minder vlees eten goed is. Redenen die ongetwijfeld minder weerstand oproepen. Zo verhoogt een teveel aan vlees de kans op hart- en vaatziekten, diabetes en verschillende vormen van kanker. De industriële productie van vlees is doorgaans ook verantwoordelijk voor veel dierenleed. En de risico’s voor de voedselveiligheid liggen aanzienlijk hoger.
Bovendien hoeven we niet eens minder vlees te eten om de uitstoot van de veesector te beperken. Zo kan dankzij de algemene toepassing van moderne productietechnieken de uitstoot met 30 procent naar beneden. Ook voedselverspilling tegengaan, vlees uit de eigen streek promoten of eventuele maatregelen beperken tot rundvlees – de enige echte ‘boosdoener’ – zijn mogelijke alternatieven.

Je kunt de klimaatopwarming beter niet gebruiken of misbruiken om mensen op te roepen minder vlees te eten. Vooral, en dat is mijn belangrijkste bezwaar, omdat zoveel vleespraat ons haast doet vergeten dat meer dan 75 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen afkomstig is van de verbranding van fossiele brandstoffen (steenkool, olie en gas) en cementproductie. Een aandeel dat nog elk jaar toeneemt. Dát is de kern van de klimaatzaak. Wie dat oplost, redt het klimaat. Niet de vegetariër.

Iedereen vegetariër maken om de klimaatopwarming tegen te gaan of op te lossen, lijkt dan ook eerder op een wielrenner die zich afvraagt hoe hij de Kemmelberg over moet, terwijl hij voor de Himalaya staat.

Bron: de Standaard